Śledź nas na:



Wychowanie fizyczne a wychowanie

Podejmując próbę przybliżenia zagadnienia wychowania fizycznego, trzeba na początku określić co to jest wychowanie. W zasadzie można wyróżnić dwie definicje: pedagogiczną i psychologiczną. Według myśli A. Guryckiej, wychowanie jest procesem dojrzewania młodego człowieka, jest procesem przejmowania przez niego w układzie dwupodmiotowej relacji odpowiedzialności za siebie, jest procesem komunikowania się, który pociąga za sobą coraz częstsze włączanie się wychowawcy w aktywność wychowanka na zasadzie partnera, życzliwego obserwatora, doradcy, a nie nadzorcy czy kierownika.1

Psychologiem, który podejmuje próbę sformułowania definicji wychowania, jest B. Kaja. Uznaje ona , iż „wychowanie to zamierzony proces kierowania rozwojem wychowanka jednocześnie od jego rozwoju zależnym. Polega ono na wzbudzaniu, podtrzymywaniu i różnicowaniu aktywności wychowanka i aktywności własnej wychowującego, by dzięki oferowanym wartościom, zdobytym doświadczeniom nadać rozwojowi kierunek zmierzający do adopcyjności i kreatywności wymiarze nadrzędnego, względnie stabilnego sensu życia."2

Wychowanie zawsze było fundamentalnym problemem; szczególnie aktualny jest ten problem dzisiaj, w dobie szaleńczo rozwijającej się cywilizacji, nauki, techniki, w epoce niepokoju społecznego, kulturowego, duchowego.

Jakie jest miejsce wychowania fizycznego we współczesnej szkole? Odpowiedź na to pytanie daje klasyk teorii wychowania fizycznego Jędrzej Śniadecki, który stwierdza, że: „Wychowania fizycznego od umysłowego albo moralnego oddzielać nie należy i nie można."3

Co daje człowiekowi wychowanie fizyczne? Przede wszystkim daje siłę, energie, jest więc najlepszą formą wprowadzenia równowagi pomiędzy wysiłkiem intelektualnym a fizycznym. Spełnia ono dzisiaj jeszcze jedną ważną funkcję, obciąża i łagodzi niekorzystny wpływ współczesnej cywilizacji na psychikę uczniów (stres, zanieczyszczenie środowiska, mało aktywny styl życia ), chroni przed chorobami.

Profesor Kunowski w swoim ujęciu wychowania wszechstronnego akcentował bardzo mocno potrzebę edukacji od najwcześniejszych lat i stwierdzał, że formy zabawowe pojawiające się w warstwie biologicznej w okresie dzieciństwa bogacą się następnie i przybierają wyższe formy aktywności ruchomej, jak np. „zabawy i gry ruchome, zręcznościowe, gimnastyka, tańce, sport, turystyka, które służą do podsycania żywotności, energii i zdrowia organizmu."4

Życie jest ruchem i to tylko przez ruch człowiek jest w stanie zapewnić sobie zdrowie, sprawność, tężyznę fizyczną na długie lata. Traktowanie zdrowia jako wartość w życiu człowieka stawia przed wychowaniem fizycznym ważne zadanie, polegające na rozwijaniu i promowaniu zdrowia jako wartości ważnej w życiu, bowiem „dbamy o zdrowie nie dlatego, że jest ważne, ale dlatego, że bez niego wszystko staje się nieważne."5

Profesor G. Piramowicz sformułował klasyczną definicję wychowania fizycznego i stwierdził, że ono powinno być: „nieprzerwaną osnową starań około dziecięcia od pierwszych jego życia początków, około zdrowia, czerstwości i sił jego, starań stosowanych do pomnażającego się wieku, a zarazem cel mających uczynić człowieka szczęśliwszym i do wykonania powinności zdolnym."6

A więc na podstawie stwierdzeń tych wybitnych pedagogów można wnioskować, że edukacja fizyczna zaczyna się wraz z przyjściem dziecka na świat i ma charakter usprawniania aktywności wychowanka jako twórcy i odbiorcy kultury fizycznej. Aktywność ta jednak musi być odpowiednio ukierunkowana i kształtowana przez wychowawców (rodziców, nauczycieli). Powinien być to proces konsekwentnie przemyślany i mający na uwadze dobro wychowanka.

Herbert Spencer wylicza bardzo dużo błędów, jakie popełniają wychowawcy na przeciągu całego procesu wychowania fizycznego. Są to błędy takie jak niedostateczne odżywienie, nieodpowiednia lub niedostateczna odzież, zaniedbanie ćwiczeń (przynajmniej u dziewcząt) i nadmierny wysiłek umysłowy.7

Wychowanie jest więc trudnym zadaniem, które należy wykonywać z całą odpowiedzialnością za efekt końcowy, tak aby być dumnym z dobrze wykonanej pracy. Wychowanie fizyczne w dzisiejszym rozumieniu powinno służyć nie tylko ćwiczeniom własnego ciała w różnych dyscyplinach sportu, ale nadawaniu mu przez nie wymiaru osobowego.

W wykonaniu należy pomagać młodszemu człowieku w dochodzeniu do dojrzałości; ta pomoc powinna mieć charakter pozytywnej motywacji, tylko wtedy wychowanek otworzy się na wszelkie działanie wychowawcze, podejmie trud własnego rozwoju wspólnie z wychowawcą.

Dobrym sposobem oddziaływania na wychowanka jest tzw. animacja, jest to swoisty styl życia, polegający na pobudzeniu osoby do aktywnego, twórczego i krytycznego działania w świecie, do dokonywania wyborów, przestrzegania zasad fair play (zasada tolerancji, szacunku wobec drugiego człowieka; uczy wygrywać i przegrywać tak, by nie kompromitować przeciwnika) nie tylko na boisku, ale i w życiu.

Wychowanie fizyczne nigdy nie może stać się ważniejszym od drugiego człowieka, ale tak jak i sport, ma pełnić funkcję służebną wobec osoby ludzkiej.

Znaczenie fizycznej edukacji w integralnym rozwoju ucznia (jako podmiotu procesu kształcenia i wychowania) mocno akcentuje współczesna pedagogika. Wychowanie fizyczne stanowi dzisiaj swoisty rodzaj „ profilaktyki", jest swoistego rodzaju „ bronią" przed różnymi patologami społecznymi (narkotyki, alkohol, tytoń, grupy subkulturowe itd.)

Pozytywnym faktem jest zwiększające się zainteresowania różnymi formami aktywności nie tylko wśród uczniów, ale i dorosłej części społeczeństwa.

Herbert Spencer pisał: „(...) utrzymanie zdrowia jest obowiązkiem. Mało osób uświadamia sobie, że zachodzi tu rodzaj moralności fizycznej. Pospolite słowa i działania ludzi wychodzą z założenia, że mogą oni swobodnie dysponować swoim ciałem. Komplikacje wywołane nieposłuszeństwem wobec nakazów Natury uważają oni po prostu za dopust, a nie za rezultat postępowania mniej lub więcej haniebnego (...). Faktem jest, że wszelkie łamanie praw zdrowotnych jest grzechem fizycznym. Kiedy to zostanie powszechnie zrozumiałe, wówczas, a zapewnie nie wcześniej, wychowanie fizyczne zwróci na siebie taką uwagę na jaką zasługuje."8

Wychowanie fizyczne umożliwia ćwiczenie uwagi, wzmacnianie woli, kształtowanie wytrwałości i odpowiedzialności za siebie i za innych, znoszenie trudów i niewygód. Jeżeli wychowanie fizyczne kształtuje ducha wyrzeczenia i solidarności, to uczy wierności obowiązkom, czy zatem nie jest ono dziedziną najbardziej wychowawczą?

 

BIBLIOGRAFIA:

Kaja B., Problemy psychologii wychowania. Teoria i praktyka, Bydgoszcz 2001.

Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1993.

Spencer H., O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym, Wrocław 1960.

Śniadecki J., O fizycznym wychowaniu dzieci, Wrocław 1956.

Wolny B., Wychowanie fizyczne jako integralny składnik wszechstronnego wychowania człowieka, w: (red.) M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio, W trosce o integralne wychowanie, Lublin 2003, s. 523-535.

A. Molestak., Recepcja wychowania S. Kunowskiego we współczesnej teorii wychowania, w: (red.) M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio, W trosce o integralne wychowanie, Lublin 2003, s. 127-136.

 

1 A. Molestak, Recepcja wychowania S. Kunowskiego we współczesnej teorii wychowania, w: (red.)
M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio, W trosce o integralne wychowanie, Lublin 2003, s.128.

2 B. Kaja, Problemy psychologii wychowania. Teoria i praktyka, Bydgoszcz 2001, s. 91.

3 J. Śniadecki, O fizycznym wychowaniu dzieci, Wrocław 1956, s. 25.

4 S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1993, s. 206.

5 Tamże.

6 B. Wolny, Wychowanie fizyczne jako integralny składnik wszechstronnego wychowania człowieka,

w: (red.) M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio, W trosce o integralne wychowanie, Lublin 2003, s. 531.

7 H. Spencer, O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym, Wrocław 1960, s.193.

8 H. Spencer, dz. cyt., s.195.

 



Zobacz także