W piśmiennictwie pedagogicznym można znaleźć trzy dominujące znaczenia treści kształcenia:

1. Treść kształcenia jako uporządkowany zbiór wiadomości niezależnych od ucznia.

2. Ogół planowanych doświadczeń ucznia w szkole, obejmujących zarówno wiadomości jak i przeżycia.

3. Ogół sytuacji pedagogicznych nakierowanych na ogólnie pożądane i rozumiane zmiany w osobowości ucznia wypełnione planowymi i spontanicznymi doświadczeniami ucznia, które da się intuicyjnie określić jako zgodne z celami kształcenia.

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia:

MATERIALIZM DYDAKTYCZNY

• Komeński, J. Milton, J. B. Basedow.

• Zwolennicy uważali, że zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie różnych dziedzin nauki.

• Pogląd, iż proporcjonalnie do ilości opanowywanego materiału kształtować się będzie stopień rozumienia przez uczniów określonego fragmentu rzeczywistości.

• Umieszczenie w programie danego przedmiotu jak najwięcej materiału ze swojej dyscypliny, w ten sposób powstaje wiele programów nauczania. Są one niedostatecznie ze sobą skorelowane, obejmują materiał bardzo obszerny, czasami wykazują „przeładowanie wiadomościami”.

• Praca uczniów jest mało efektywna; w szkole są biernymi odbiorcami przekazywanych im informacji; przyswajają je fragmentarycznie, powierzchownie i pamięciowo; w domu nie zawsze potrafią uporać się z postawionymi im zadaniami.

• Kształcenie przede wszystkim od strony treści.

FORMALIZM

• Schmid, A. H. Niemeyer, Heraklit, Cyceron, Kant, Pesstalozzi, Diesterweg, J. W. Dawid, A. B. Dobrowolski.

• Zwolennicy uważają treść kształcenia za środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów.

• Celem pracy szkoły – pogłębianie, rozszerzanie, uszlachetnianie zdolności i zainteresowań, uwagi, pamięci, wyobraźni i myślenia uczniów.

• Kryterium doboru przedmiotów nauczania – wartość kształcąca danego przedmiotu, jego przydatność do kształcenia i rozwijania „sił poznawczych” uczniów.

• Teoretyczna podstawę stanowiło przeświadczenie o istnieniu transferu dodatniego (przenoszeniu się wprawy, skutków jednego procesu uczenia się na inny, mając przy tym na uwadze skutki dodatnie).

• W programach nauczania eksponowane głównie przedmioty instrumentalne (języki, matematyka).