POCHODZENIE SPOŁECZNE

• Szanse na dalszą edukację rosną wraz wielkością regionu zamieszkiwanego przez ucznia. Szacuje się, że dalszą naukę podejmuje coraz więcej dzieci mieszkających w średnich miastach niż na wsi.

• Szanse oświatowe młodzieży wywodzącej się z klasy chłopskiej są niższe niż szanse dzieci pracowników najemnych.

• Szanse oświatowe dziecka zależą od położenia rodziny w strukturze warstwowej, czyli od statusu socjoekonomicznego.

• Pewne typy rodzin dają większe szanse swoim dzieciom niż inne, np. wielodzietne są pod tym względem gorsze.

• Dwie hipotezy
  - „spiskowa” - zakłada, iż dzieci pewnych kategorii są świadomie gorzej traktowane przez nauczycieli i administrację szkolną niż inne. Hipoteza ta znajduje potwierdzenie w systemach oświatowych, które nazywa się dualistycznymi. Składają się z dwóch ciągów oświatowych: elitarnego – dla młodzieży z uprzywilejowanych klas społecznych i ludowego – dla reszty.
  - zakłada, że dzieci pewnych kategorii są gorzej przystosowane do życia w środowisku szkolnym niż inne.

JĘZYK

• Procesy przekształcania słów na myśli i myśli na słowa odgrywają w pracy szkolnej ucznia i w jej ocenie ważną rolę.

• Kod językowy (Bernstein) – cecha ucznia, która determinuje sprawność językowego porozumiewania się z innymi. Typy:
  - kod ograniczony – kod redukujący syntaktyczną złożoność różnych wypowiedzi (kod opisowy)
  - kod rozwinięty – kod, który prowadzi do zróżnicowanych i złożonych wypowiedzi „wyrażających wszystko, co pomyśli głowa”; bogaty składniowo, może zejść na kod ograniczony.

• Kody wyprowadzone z funkcjonowania rodzin:
  - wszystko jest dookreślone, członkowie rodziny pełnią określone role, są reguły, zasady, nie ma potrzeby negocjowania, nie trzeba bronić własnego zdania, język ubogi, nikt nie pyta o zdanie, poglądy, każdy ma do spełnienia funkcje i wykonuje je jak maszyna, mowa uproszczona. Jakie są kłopoty? Odp.: rzadkie dokonywanie wyboru, wybieranie z czegoś jest niedostępne; brak umiejętności wyrażania własnego zdania; problemy z gdybaniem (dzieci są głęboko osadzone w realiach życiowych); problemy z rachunkiem prawdopodobieństwa, geometrią, abstrakcją. Nauczyciel musi zatem być: cierpliwy, musi stale drążyć, naprowadzać ucznia.
  - dominuje negocjowanie znaczeń, nie wszystko jest dookreślone, są rozmowy, dyskusje, członkowie rodziny rozwijają się, każdy ma własne zdanie, umie go bronić, euczenie się argumentowana, to negocjowanie, omawianie wielu problemów.

• Posługiwanie się jedynie kodem ograniczonym przesądza o porażce, posługiwanie się kodem rozwiniętym nie gwarantuje sukcesu.

SYSTEM WARTOŚCI

Wartość nauki szkolnej tworzą trzy składniki:

1. Wartość aktywności poznawczej samej w sobie. Uczniowie są gotowi poświęcić wiele czasu na zdobycie nowych informacji czy opanowanie nowych umiejętności kosztem rozrywki lub pracy zarobkowej.

2. Wartość szkoły jako instytucji w bieżącym życiu ucznia. Zdarzenia szkolne, zwłaszcza sukcesy i porażki w sprostaniu wymaganiom nauczycieli mogą się wydawać uczniowi ważne tu i teraz – jako znaki jego osobistej wartości, wyznaczniki jego pozycji społecznej wśród rówieśników, powody nagród i kar wymierzanych przez rodziców.

3. Perspektywistyczna wartość wykształcenia udokumentowanego świadectwem czy dyplomem. Są uczniowie dla których ukończenie szkoły jest warunkiem spełnienia marzeń o przyszłości zawodowej, realizacji życiowych planów.