Śledź nas na:



Struktury poznawcze i emocjonalne.

Struktury emocjonalne - np. intuicja, wyobraźnia, inteligencja - zestaw takich kategorii cech, za pomocą których człowiek potrafi rozumować, wnioskować, udoskonalać.

Struktury poznawcze - zestaw kategorii i wymiarów, za pomocą których człowiek postrzega i charakteryzuje otaczającą go rzeczywistość.

Osobowość - termin bardzo wieloznaczny. Jest to charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje. Na osobowość człowieka składa się temperament, z którym dana jednostka się rodzi oraz charakter, który z kolei zostaje wykształcony podczas procesu wychowawczego.

Osobowość - kształtuje się w ciągu życia człowieka.

Temperament - zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości.

Temperament - rodzimy się z nim

Inteligencja - rodzaj sprawności umysłowej, która ma wiele odcieni. Każdy z nich definiuje się osobno.

Inteligencja emocjonalna - polega przede wszystkim na umiejętności radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauważania i wpływania na emocje innych. Wiążą się z nią takie umiejętności umysłowe jak empatia i asertywność.

Rola zawodowa - to zbiór czynności oczekiwanych i wykonywanych wskutek przynależności do pewnej grupy zawodowej. Czynności te różnią się w zależności od wykonywanego zawodu, ale wykazują także pewne analogie między sobą.

Istnieją jednak pewne zadatki anatomiczno-fizjologiczne wpływające na rozwój jednostki, ale nie określają go ściśle od samego początku.

Człowiek od urodzenia nawiązuje kontakty ze środowiskiem społecznym, co wpływa w decydujący sposób na kształtowanie się osobowości. Poznaje świat, rozwija swoje zdolności i zainteresowania, kształtuje potrzeby i postawy wchodząc ze środowiskiem w aktywny kontakt. Aktywność ta ma istotny i ukierunkowany wpływ na rozwój osobowości. Ściśle związana jest z tym procesem także aktywność struktur poznawczych człowieka.

Zatem udział nauczyciela w kształtowaniu osobowości ucznia jest ogromny i nieodłączny.

Nauczyciel, który jest czynny i podnosi swoje kwalifikacje zawodowe jest w stanie od samego początku kształtować tę osobowość w sposób pozytywny, czyli powoduje, że uczeń otwiera się na przekazywane mu bodźce - zewnętrzne i wewnętrzne - i potrafi odbierać je bez zniekształceń.

Struktury poznawcze ucznia są inne niż nauczyciela, język oraz wszelakie niewerbalne środki komunikacji mogą funkcjonować w odrębny sposób, dlatego ten drugi powinien dostosować się do możliwości swoich wychowanków. Ważne jest zatem to jakie właściwości umysłu cechują pedagogów. I tak wyróżnia się 6 najważniejszych, które mają wpływ na powodzenie bądź niepowodzenie w pracy zawodowej nauczyciela.

 

  1. zdolności organizacyjne, wykazywane w działaniu zbiorowym w postaci rozumienia potrzeb społecznych, podzielności uwagi, rzeczowości, kontroli pracy.

  2. wyobraźnia, charakteryzująca się spontanicznością, emocjonalnością, obrazowością, unikaniem szablonu.

  3. intuicja, prowadząca do poczucia misji, pogłębienia kontaktów, indywidualizacji, taktu pedagogicznego i skuteczności wychowawczej.

  4. inteligencja, przejawiająca się jasnością planu, elastycznością działań, wydobywaniem sensu, operowaniem pojęciami ogólnymi, refleksyjnością, umiejętnością uczenia się.

  5. systematyczność, traktowana jako cecha zastępcza wobec braku zdolności organizacyjnych i wysokiej inteligencji, a polegająca na skrupulatnym przestrzeganiu prostych zasad i na układaniu czynności po kolei, w niezmiennym porządku.

  6. ekspresja, osiągana środkami aktorskimi: modulacją głosu, inscenizacją, improwizacją, ożywieniem różnego typu tekstów.

 

Gdzie systematyczność okazała się najczęstszą cechą, ale mniej wartościową niż pozostałe, np. zdolności organizacyjne.

 

Najczęściej występujące braki we właściwościach umysłu kandydatów na nauczycieli i samych nauczycieli to brak intuicji i chaotyczność, które w zestawieniu z innymi brakami powodują problemy uczniów z percepcją i przyswojeniem materiału.

Dlatego ważne jest, aby nauczyciel wykazywał zespół cech, które ułatwią mu nie tylko powodzenia zawodowe, ale także zapewnią dobry kontakt z uczniami i zrozumienie nauczanego przez nich materiału.

Rola zawodowa nauczyciela często pozostaje w analogii z zadaniami podobnymi do innych grup zawodowych. Są to takie zawody, które umożliwiają porównanie stylów pracy z zadaniami zawodowymi nauczyciela.

Mowa jest zatem o:

 

  1. dowódca wojskowy, nauczyciel surowy brygadzista decyduje, rozkazuje, kontroluje, wymierza karę opieszałym, chwali za posłuszeństwo. Nigdy nie przyznaje się do błędu lub niewiedzy. Uczniowie boją się takiego nauczyciela, ale niektórym imponuje.

  2. krytyk literacki, nauczyciel bezlitosny krytyk formułuje wymagania, pokazuje wzory, wyszukuje i wykpiwa błędy, drobiazgowo koryguje. Prace pisemne uczniów skrzą się od czerwonego atramentu, a odezwanie się przy nauczycielu sprawia im wielką trudność.

  3. lekarz psychiatra, nauczyciel czuły terapeuta wysłuchuje, pokazuje zrozumienie, analizuje fakty i objawy, doradza. Mniej dba o realizację programu kształcenia. Uczniowie zwierzają mu się z osobistych problemów, a on ceni ich szczerość i zachowuje dyskrecję.

  4. miłośnik sztuki, nauczyciel bezkrytyczny entuzjasta zachwyca się, cieszy się, pielęgnuje, zdobywa uczucia, zabiega o zainteresowania nauką. Nigdy nie wykazuje rozczarowania i nie sprzeciwia się woli uczniów. Darzą go za to sympatią, ale niekoniecznie szanują.

  5. trener sportowy, nauczyciel zdolny trener poświęca się sprawie, wskazuje cele, integruje zespół, wyznacza zadania, podnosi ducha, analizuje sukcesy i porażki. Jego praca pozostaje w cieniu osiągnięć uczniów, ale oni go dobrze wspominają po latach.

  6. przedsiębiorca, nauczyciel sprytny menadżer konsultuje i uzgadnia, zawiera kontrakty, czuwa nad ich realizacją, stosuje kontrolę jakości, dokonuje odbioru produktu. Stosunki w klasie są rzeczowe, a uczniowie sprawni i samodzielni.

 

Nie są to jednak dobre wzory z uwagi na to, iż są bardzo zawężone i nie oddają w całości wszystkich cech, które posiadają nauczyciele.

Wieloletni staż pracy nauczyciela prowadzi do deformacji jego osobowości. Wyróżnia się tutaj aspekty roli zawodowej, które oddziałują dwojako pozytywnie bądź negatywnie. Oddziaływania tych wymagań mają zatem dwa skutki emocjonalne. Odpowiednio pozytywne - w postaci osobistego ciepła, rozwoju inteligencji emocjonalnej, entuzjazmu do pracy i twórczego zapału. I negatywne w postaci zobojętnienia, rezygnacji (uległość) oraz postaw nieprzyjaznych uczniom.

I zatem u wybitnych nauczycieli obserwuje się dodatnie cechy zawodowe, u tych przeciętnych mieszane, tzn równocześnie występują cechy dodatnie jak i ujemne.

Od tych cech zależy to czy nauczyciel poprawnie będzie potrafił określić warunki wykonywania zadania przez uczniów. Gdy będzie umiał dostosować ich poziom przygotowania intelektualnego i społecznego, jasno przedstawić to zadanie i nie dać zbić się z tropu może liczyć na współprace z wychowankami. Jeśli zaś sytuacja będzie odwrotna i nauczyciel potraktuje swoich uczniów jak swoich rówieśników, a więc nie weźmie pod uwagę ich zdolności językowych, czy umysłowych może napotkać się oporem ze strony uczniów i tym samym mieć problemy z dalszą pracą w szkole.



Zobacz także